Menntamála kynnti aðgerðir til að efla íslenska tungu og styrkja stöðu einkarekinna fjölmiðla

Fjölmiðlar hafa mikilvægu hlutverki að gegna í lýðræðissamfélagi við miðlun upplýsinga og sem vettvangur umræðu og skoðanaskipta. Þeirra menningarlega hlutverk er brýnt, þeir spegla sögu okkar og sjálfsmynd og viðhalda íslenskri tungu. Íslenskt efni í fjölmiðlum, hvort heldur frumgert, þýtt, textað, táknmálstúlkað eða talsett, skiptir lykilmáli fyrir íslenska tungu og þróun hennar. Þess vegna er mikilvægt að stuðla að heilbrigðu rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla, leiðrétta þá skekkju sem skapast af sterkri stöðu Ríkisútvarpsins á fjölmiðlamarkaði og tæknibreytingum sem breytt hafa tekjumöguleikum fjölmiðla.  Þetta var meðal þess sem fram kom á blaðamannafundi í dag þar sem aðgerðir til þess að efla íslenska tungu og styrkja stöðu einkarekinna fjölmiða voru kynntar. Það var Lilja Alfreðsdóttir sem fór yfir þau atriði sem eiga að koma til framkvæmda til þess að ná þeim markmiðum en í tilkynningu frá Menntamálaráðuneytinu eru þau atriði rakin en í tilkynningunni segir:

•      Ritstjórnarkostnaður rit- og ljósvakamiðla verður endurgreiddur að hluta.

•      Dregið verður úr umsvifum Ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði og þannig sköpuð tækifæri fyrir einkarekna fjölmiðla að auka sínar auglýsingatekjur.

•      Virðisaukaskattur rafrænna áskrifta verður lækkaður úr 24% í 11%.

•      Opinber stuðningur við textun, táknmálstúlkun og talsetningu í myndmiðlum verður aukinn.

•      Skattlagning vegna kaupa á auglýsingum verður samræmd milli íslenskra og erlendra netmiðla til að styrkja samkeppnisstöðu íslenskra miðla.

•      Gagnsæi í opinberum auglýsingakaupum verður aukið.

Árlegt framlag vegna beinna aðgerða er áætlað um 450-500 milljónir kr., auk þess sem ráðgert er að umsvif Ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði muni minnka um rúmlega 500 milljónir kr.

Íslendingar eru bókaþjóð og mikilvægi hins ritaða máls er ótvírætt. Kveðið er á um stuðning við íslenska bókaútgáfu í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar og undanfarin ár hefur einnig verið unnið markvisst að því að bæta læsi á Íslandi, einkum meðal barna og ungmenna. Lestrarfærni er lykill að lífsgæðum og bækur grundvöllur símenntunar alla ævi. Til að mæta sem best þeim vanda sem íslensk bókaútgáfa stendur frammi fyrir verður sett á laggirnar nýtt stuðningskerfi fyrir íslenska bókaútgáfu sem felur í sér 25% endurgreiðslu vegna beins kostnaðar við útgáfu íslenskra bóka. Áætlaður árlegur kostnaður vegna þessa er um 400 milljónir kr. frá og með árinu 2019.

Íslensk tunga er undirstaða íslenskrar menningar og í nýrri þingsályktunartillögu um íslensku sem lögð verður fyrir Alþingi í haust eru lagðar til aðgerðir í 22 liðum henni til stuðnings. Markmið þeirra er meðal annars að efla íslenskukennslu, auka framboð á menningarlegu efni á íslensku og stuðla að vitundarvakningu um mikilvægi og sérstöðu tungumálsins. Meðal aðgerðanna eru gerð nýrrar málstefnu og viðmiðunarreglur um notkun íslensku í upplýsinga- og kynningarefni.

Áætlanir gera ráð fyrir að framkvæmdir við Hús íslenskunnar hefjist í vetur og ljúki í október 2021. Verkið er tilbúið til útboðs og fjármögnun þess tryggð en hönnun hússins hefur nú verið rýnd og uppfærð. Hús íslenskunnar mun hýsa fjölbreytta starfsemi Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og Íslensku- og menningardeildar Háskóla Íslands. Þar verður miðstöð rannsókna og kennslu í íslenskum fræðum og varðveitt frumgögn um íslenska menningu; handrit, skjöl, orða- og nafnfræðisöfn og þjóðfræðasöfn. Byggingin verður þrjár hæðir og kjallari, um 6.500 fm auk bílakjallara.

Tungumálið hefur ekki haldið í við öra tækniþróun á undanförnum árum. Sjálfvirkni og þróun sem kennd er við fjórðu iðnbyltinguna mun að óbreyttu ekki gera ráð fyrir íslensku og brýnt er að bregðast við svo erlend tungumál – aðallega enska – verði ekki alls ráðandi við notkun tækninnar hérlendis í framtíðinni. Til að tryggja að íslenska verði gjaldgeng í stafrænum heimi, rafrænum samskiptum og upplýsingavinnslu sem byggir á tölvu- og fjarskiptatækni er nú unnið eftir verkáætluninni Máltækni fyrir íslensku 2018-2022. Í því felst að þróa og byggja upp tæknilega innviði sem nauðsynlegir eru til þess að brúa bil milli talmáls og búnaðar, s.s. talgreini, talgervil, þýðingarvél og málrýni/leiðréttingarforrit. Verkáætlunin er að fullu fjármögnuð í núverandi fjármálaáætlun, en áætlaður heildarkostnaður ríkisins við hana er 2,2 milljarðar króna á tímabilinu.