Öll fjármagnshöft á einstaklinga, fyrirtæki og lífeyrissjóði verða afnumin með nýjum reglum Seðlabanka Íslands um gjaldeyrismál næstkomandi þriðjudag. Í tilkynningu frá ríkisstjórninni segir að þó að höftin hafi verið nauðsynleg hafi hlotist talsverður kostnaður af þeim, sérstaklega til lengri tíma litið. Fyrst um sinn höfðu þau töluverð áhrif á daglegt líf fólks. Þá segir í tilkynningunni að atvinnulífið hafi einnig þurft að glíma við takmarkanir á fjárfestingu í erlendri mynt og skilaskyldu gjaldeyris. Einkum hefur það komið sér illa fyrir fyrirtæki í alþjóðlegum viðskiptum og sprotafyrirtæki. Þá hafi höftunum fylgt umsýslukostnaður og ýmis óbeinn kostnaður.Samkvæmt nýju reglunum mun fjármagnsflæði að og frá landinu verða nú gefið frjálst og einstaklingar, fyrirtæki og lífeyrissjóðir geti fjárfest erlendis án takmarkana, þetta sé mikilvægt ekki síst fyrir lífeyrissjóði sem þurfa að dreifa áhættu af fjárfestingum sínum. Eftir afnám haftanna standa þó eftir varúðarreglur vegna vaxtamunarviðskipta og takmarkanir á afleiðuviðskipti með íslenskar krónur, sem eru þær tegundir spákaupmennsku sem urðu til þess að snjóhengja aflandskróna myndaðist.
Afnámið felst í því að Seðlabankinn nýtir heimild í lögum um gjaldeyrismál til að veita undanþágur frá þeim takmörkunum á gjaldeyrisviðskiptum og fjármagnshreyfingum sem nú gilda. Það gerir hann með útgáfu á nýjum reglum um gjaldeyrismál. Samhliða verða gerðar smávægilegar breytingar á reglum um bindingu reiðufjár vegna nýs innstreymis erlends gjaldeyris.
Dregið úr hættu á óstöðugleika
Samhliða afnámi hafta á innlenda aðila hefur stærsti hluti vanda sem stafað hefur af svokallaðri snjóhengju aflandskróna verið leystur með samkomulagi Seðlabanka Íslands við eigendur krónanna.
Samkomulagið snýst um að Seðlabankinn kaupir aflandskrónueignir fyrir erlendan gjaldeyri. Viðmiðunargengi í viðskiptunum er 137,5 krónur fyrir evruna, sem er um 20% yfir skráðu gengi evru síðastliðinn föstudag. Kaup Seðlabankans hafa í för með sér bókhaldslegan hagnað sem kemur á móti kostnaði vegna uppbyggingar gjaldeyrisvaraforða.
Gjaldeyrisforðinn er nú í sögulegu hámarki en í lok febrúar nam hann um 809 milljörðum króna og hafði þá vaxið um rúmlega 220 milljarða frá því í júní 2015, þegar áætlun um losun fjármagnshafta var kynnt. Þessi styrka staða hefur náðst þrátt fyrir talsverðar endurgreiðslur erlendra lána, hækkun krónunnar og gjaldeyrisútboð í júní 2016 og gerir hún Seðlabankanum kleift að hleypa aflandskrónueignum út.
Aflandskrónueignir nema um 195 ma.kr., en munu við kaup Seðlabankans nú á eignunum verða um 105 ma.kr. Öllum aflandskrónueigendum verður boðið að eiga viðskipti við Seðlabankann á sama gengi og samkomulagið hljóðar upp á næstu tvær vikurnar. Væntingar standa því til þess að eftirstæð fjárhæð aflandskrónueigna geti lækkað enn frekar á næstu vikum.
Þær aflandskrónur sem ekki verða seldar Seðlabankanum verða áfram háðar takmörkunum þangað til lögin sem gilda um þær hafa verið endurskoðuð.
