Umdeilt frumvarp til sóttvarnarlaga hefur verið mikið til umræðu undanfarnar vikur. Ástæða þess að frumvarpið er svo umdeilt er meðal annars vegna þess í orðskýringum með frumvarpinu kemur fram afar óljósar svo ekki sé fastar að orði kveðið og eru þar atriði þar sem opnað er á að sett sé ígræði í fólk sem og að sprauta megi fólk með framandi efni án þess að tilgreint sé hverskonar efni það ætti að vera. Þá veitir frumvarpið verði það að lögum sóttvarnalækni auknar valdheimildir, meðal annars leyfi til þess að leita til lögreglu til þess að framfylgja ákvörðunum sínum og heimild til þess að svipta fólk frelsi sínu telji hann þörf á. Í síðdegisútvarpinu í dag ræddi Arnþrúður Karlsdóttir við Hafdísi Hrönn Hafsteinsdóttur þingmann Framsóknarflokksins sem á sæti í velferðarnefnd og er frummælandi frumvarpsins á Alþingi. Í þættinum var Hafdís spurð meðal annars út í þau atriði í frumvarpinu sem fólk hefur undrast að sjá þar og hvað liggi til grundvallar þeim.
mRNA efnið er framandi efni
Hafdís sagði í byrjun þáttar að farið hefði verið í þessa vinnu til þess að skerpa á ákveðnum atriðum núgildandi sóttvarnalaga þar sem spurningar hefðu vaknað um ýmis atriði þegar á þau reyndi í faraldrinum sérstaklega hvað varðar stjórnsýslulega þáttinn. Aðspurð um hvað átt sé við í frumvarpinu um að sprauta megi framandi efni í fólk segir Hafdís að bóluefni t,d mRNA bóluefni sé framandi efni.
„þarna vorum við með efni , nýtt efni sem kannski myndi virka á veiruna sem vörn gegn veirunni en það var ekki komin mikil reynsla á það“segir.hún
Hún segir að frumvarpið sé viðamikið og verið sé að nota ýmsar orðskýringar en málið snúist fyrst og fremst um hverjir taki stjórnsýslulegar ákvarðanir. Arnþrúður benti á að það stjórnsýsluákvarðanir og hverjir tækju þær væri eitt en það sem væri það alvarlega í málinu er að þarna er til staðar heimild sem Alþingi veitir sóttvarnalækni til þess að rista skurð á húð og sprauta fólk með framandi efni til dæmis með bóluefninu sem enginn vissi hver innihaldsefnin væru og lítil reynsla komin á afleiðingar þessara lífefnabóluefna.
Bóluefnin virka ekki eins og okkur var sagt í upphafi
Aðspurð um hvort það sé ekki óábyrgt að veita óútfyllta ávísum á framkvæmd með efnum sem hafi ekki verið að fullu reynd segir Hafdís að ekki sé um óútfyllta ávísum að ræða því þeir sem séu að vinna með þessi efni og þróa þau viti hvað liggi að baki efnunum, þeir séu sérfræðingarnir.
Svar Hafdísar vekur athygli því í samningunum sem gerðir voru við lyfjarisana voru þeir frýjaðir ábyrgð á þeim skaða sem mögulega gæti hlotist af notkun efnanna og ríkin sem þau keyptu skuldbundu sig sjálf til að bera ábyrgðina. Auk þess vildu lyfjafyrirtækin 75 ára leynd yfir innihaldi efnanna þegar upphaflega var sótt um neyðarleyfi.
Arnþrúður benti á að gagnsemin af bólusetningunum væri ekki sú sem haldið hefði verið fram fyrst hefði fólki verið sagt að það þyrfti bara eina sprautu sem svo kom í ljós að virkaði ekki. Þá hafi komið boð um að fólk þyrfti að fara í aðra sprautu til að verða full bólusett. Raunveruleikinn núna sé sá að fólk sé farið að fara í fimmtu sprautuna og sumir að veikjast alvarlega og jafnvel deyja af þeim sökum.
Leynd yfir innihaldi bóluefnanna
Hafdís segir skýringuna á fjölda bólusetninga vera þá að hver sprauta dugi bara í ákveðinn tíma og því þurfi að viðhalda bólusetningunni með reglulegum sprautum og segir færri deyja vegna þess að þeir hafi verið bólusettir, það hafi rannsóknir sýnt að sögn Hafdísar. Hvað varðar leyndina yfir þvi hvað sé í bóluefnunum segir Hafdís að hún telji að þar ráði för samkeppnissjónarmið lyfjarisanna.
Hafdís vill meina að hér á landi hafi verið fæst dauðsföll af völdum Covid en Arnþrúður benti á að nú séu Íslendingar með Evrópumet í umframdauðsföllum eða 43% af covid og í tengslum við covid skv. nýlegri skýrslu Eurostad. Hafdís segir að horfa verði til þess að það geti verið undirliggjandi sjúkdómar sem geri það að verkum að fólk sé ekki vel í stakk búið til að takast á við covid. Þá sagði Arnþrúður að bent hefði verið á það af sérfræðingum og læknum að covid mRNA sprauturnar veiki ónæmiskerfið og þoli jafnvel ekki lágmarks flensu og þar með séu minniháttar veikindi hættulegri því fólki sem fengið hefur sprauturnar.
Spurð um það hvers vegna á árinu 2023 sé atriði í frumvarpinu þar sem sóttvarnalækni er heimilað að leita lögreglu meðal annars til þess að handtaka fólk og vista það til þess meðal annars að rista skurð á húð og sprauta fólk með framandi efni segir Hafdís að heimildin sé til staðar ef komi upp samfélagslega hættulegir sjúkdómar.
„það eru ákveðnar reglur settar í kringum það og þess vegna erum við að víkka þennan hring sem kemur að ákvörðunartökunni“ segir Hafdís.
Farsóttarnefnd og ráðherra taka ákvarðanir um hvort fólki verði sprautað
Hafdís segir að ef það kæmi upp sjúkdómur sem teldist vera samfélagslega hættulegur væru það farsóttarnefnd og heilbrigðisráðherra sem myndu ákveða til hvaða aðgerða yrði gripið og heyrðu undir sóttvarnarlögin, meðal annars hvort sprauta ætti fólk og vista það á stofnun eða spitala.
Hún viðurkennir að mörg ákvæði í frumvarpinu séu sett þannig fram að hægt væri að túlka þau algjörlega stjórnvöldum í vil.
„en þá þurfum við í nefndinni að taka þetta inn í nefndarálit þegar við skilum því af okkur“
Í 33 grein frumvarpsins segir: „Ráðherra er heimilt að setja nánari reglur í reglugerð um vottorð, svo sem um form og efni vottorða, sem og önnur vottorð tengd smitsjúkdómum en vottorð um ónæmisaðgerðir, svo sem vottorð sem sýna fram á afstaðna sýkingu eða að einstaklingur sé ekki smitandi“ Arnþrúður sagði að í þessu ákvæði fælist sú heimild heilbrigðisráðherra til að gefa fyrirskipun um notkun bóluefnapassa.
Aðspurð um hvort greinin þýði að verið sé að taka upp bóluefnavottorð almennt og hvort fólk þurfi að framvísa því og hversu margar sprautur þurfi til þess að því sé fullnægt segir Hafdís, að þessi bólusetningarvottorð hafi alltaf verið til staðar, til dæmis þegar farið sé til útlanda og fólk er bólusett við sjúkdómum sem séu landlægir á þeim slóðum sem ferðast sé á. Það sé ekki að vera að tala um að fólk þurfi að framvísa slíkum vottorðum innanlands til dæmis vegna vinnu þó heimildin í frumvarpinu sé þess eðlis.
„við erum náttúrulega með stjórnsýslulög þar sem við erum með meðalhófsreglu og við þurfum að fylgja henni í hvívetna en við þurfum líka að átta okkur á að það er ekki hægt að stíga það skref að krefja fólk um bólusetningarvottorð svo það geti mætt í vinnuna“segir Hafdís.
Mun heilbrigðisráðherra framselja valdheimildir til WHO?
Hafdís segir að hún hafi ekki áhyggjur af því að WHO sækist eftir því að hafa forræði á farsóttarmálum 194 aðildarlanda. Arnþrúður bendir á að Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra standi nú frammi fyrir því að þurfa að samþykkja kröfur WHO að þessu leyti og sé undir pressu frá alþjóðasamfélaginu.
Hafdís segir að ef Ísland gangi að kröfum WHO geti stofnunin komið með leiðbeiningar um hvernig yfirvöld hér á landi nálgist verkefnin á sviði sóttvarnarmála hér á landi en þegar allt komi til alls þá er Ísland fullvalda ríki sem taki eigin ákvarðanir út frá eigin löggjöf og getum ekki afsalað okkur því hvernig við tökum ákvarðanir. WHO sé þó æðsta sérfræðivald þegar kemur að því að taka ákvarðanir hér á landi og á það sé hlustað.
Þegar Hafdís var spurð um það hvað fulltrúum í velferðarnefnd finnist um það að 70% þeirra sem eiga og leggja mest fé til WHO séu lyfjarisar, þeir hinir sömu og framleiddu sprautuefnin sagði Hafdís að það væri eitthvað sem hún vissi ekki um en ætli að kynna sér það í framhaldinu.
